INFLACJA

---

 

Inflacja to wzrost przeciętnego poziomu cen i dóbr w gospodarce. Czysta inflacja jest przypadkiem szczególnym, który pojawia się wtedy, kiedy wszystkie ceny dóbr i czynników produkcji wzrastają w tym samym tempie. Inaczej mówiąc zjawisko inflacji występuje w sytuacji, w której ilość pieniędzy w obiegu rośnie szybciej niż wartość towarów i usług oferowanych do sprzedaży. Taki stan rzeczy prowadzi w konsekwencji do wzrostu cen i spadku wartości pieniądza w tym samym tempie.

Z powodu występowania inflacji zanika wartość realna dochodów i wszystkiego, co posiadamy. Zjawisko to powoduje wzrost wartości nominalnej wypracowanych dochodów, jednak w rzeczywistości zmniejsza ich wartość realną, powodując spadek ich siły nabywczej. Należy przy tym zaznaczyć, że nie każdy wzrost cen można uważać za inflację. Ceny jednych dóbr na rynku mogą drożeć, innych zaś równocześnie maleć, również tempo zmian tych cen może być różne i nie należy automatycznie kojarzyć tej sytuacji ze zjawiskiem inflacji. Ruchy cenowe mogą w tej sytuacji zmienić jedynie strukturę cen na rynku. Zmiana struktury cen na rynku może więc być zjawiskiem normalnym w prawidłowo funkcjonującej gospodarce rynkowej.

Miernikiem inflacji jest stopa inflacji, która jest procentową zmianą poziomu cen, liczoną według wzoru:

 

 

Poziom cen może również maleć. Mamy wówczas do czynienia z sytuacją odwrotną do inflacji, a określamy ją mianem deflacji.

Deflacja jest to utrzymujący się spadek poziomu cen. Występuje ona najczęściej w okresach pogarszania się koniunktury w gospodarce i wcale nie jest zjawiskiem pożądanym. Zarówno inflacja ze wzrostem cen, jak i deflacja z ich spadkiem, nie są zjawiskami które stanowiłyby cel gospodarki, jest nim bowiem osiągnięcie stabilności cen.

Istnieje wiele rodzajów inflacji, do najważniejszych jednak należą:

Inflacja z punktu widzenia przyczyn

• Popytowa - jest ona wynikiem nadmiernej ilości pieniądza w obiegu. Nazywa się ją także inflacją pieniężną. Występuje wówczas, gdy globalny popyt wzrasta szybciej niż wielkość produkcji.
• Kosztowa - związana jest ze wzrostem kosztów produkcji. Pojawia się wtedy gdy są ograniczenia w podaży jednego lub kilku zasobów oraz występuje wzrost cen na te zasoby np. odcięcie dostaw ropy naftowej z importu z powodu wojen, czy ograniczenie dostaw surowców rolnych z powodu nieurodzaju powodują, że fizycznie jest mniejsza ilość zasobów do produkcji oraz wzrastają ich ceny. Następną przyczyną mogą być podwyżki płac niepokryte wzrostem wydajności pracy, ponieważ na wzrost kosztów robocizny na jednostkę wyrobu powodują w konsekwencji wzrost cen.
• Strukturalna - pojawiająca się wówczas, gdy producenci nie mogą sprawnie zmienić struktury produkcji w związku ze zmianami struktury gospodarki w kraju, a braku określonych towarów na rynku nie można szybko pokryć niezbędnym importem. Zmiana struktury gospodarczej pociąga za sobą koszty finansowe, przykładowo zakup nowych technologii czy zatrudnienia wysoko wykwalifikowanej kadry. Koszty te znajdują swoje odbicie w podniesieniu cen przynajmniej w pewnym okresie czasu.

Ze względu na natężenie

• Inflacja pełzająca (do kilku procent w skali rocznej), nie powodująca zakłóceń w przebiegu procesów gospodarczych, poddającą się kontroli.
• Inflacja krocząca (do kilkunastu procent rocznie), gdy oczekiwania inflacyjne wywołują określone zachowania podmiotów gospodarczych wzmagające ten proces, przy czym zaczyna się ona wymykać kontroli.
• Inflacja galopująca (powyżej 20%), powodującą narastające zakłócenia w przebiegu procesów gospodarczych, osłabienie systemów motywacyjnych, a w rezultacie zahamowanie wzrostu gospodarczego.
• Hiperinflacja, gdy natężenie procesów inflacyjnych uniemożliwia racjonalne gospodarowanie z powodu niemożności prowadzenia rachunku ekonomicznego, planowania działań gospodarczych, nieskuteczności systemów motywacyjnych, co prowadzi do anarchizacji życia społecznego.

 

Przyczyny inflacji są różne. Mogą one tkwić w polityce pieniężnej, kredytowej, budżetowej i inwestycyjnej w dysproporcjach gospodarczych, w spadku wartości waluty krajowej w stosunku do walut zagranicznych, we wzroście cen surowców czy paliwa i energii na rynku światowym. Do najważniejszych możemy zaliczyć:

• niezrównoważony budżet państwa (wydatki z budżetu przewyższają wpływy),
• przeinwestowanie gospodarki (nadmierne rozwinięcie procesu inwestycyjnego finansowanego przez państwo),
• ingerencję państwa w politykę emisyjną banku centralnego, co prowadzi w rezultacie do nadmiernej ilości pieniądza,
• wadliwą strukturę gospodarki,
• wzrost cen podstawowych surowców energetycznych (powoduje to wzrost kosztów produkcji i wzrostu cen),
• import inflacji (wraz ze wzrostem cen artykułów importowanych przez dany kraj następuje wzrost kosztów produkcji, a co za tym idzie wzrost cen),
• długookresowe dodatnie saldo bilansu handlowego (nadwyżka eksportu nad importem),
• recesję gospodarczą (obniżenie wydajności pracy, a tym samym wzrost kosztów produkcji),
• monopolizację gospodarki (monopoliści wzrost kosztów produkcji mogą przenosić na cenę).

 

Skutki inflacji ponosi zarówno społeczeństwo, jak i gospodarka narodowa.

Negatywne skutki inflacji, zwłaszcza przy inflacji nieprzewidzianej ponoszą:

• ludzie oszczędzający - kiedy trzymają pieniądze w kieszeni lub na rachunku oszczędnościowym płatnym na żądanie,
• banki, które udzielają pożyczek na długie okresy i w momencie wypłaty udzielonych pożyczek pieniądze przy inflacji mają dal banków mniejszą siłę nabywczą,
• ludzie pracujący, którzy w związku z inflacją otrzymują podwyżkę płac popadają w wyższy podatek ,czyli w wyższą kategorię stawek podatkowych,
• emeryci, gdyż indeksacja emerytur, tak jak wzrost płac pracowników nie nadąża za wzrostem cen.

 

Korzyści z inflacji mają ludzie, którzy:

• przewidując wzrost cen kupują wcześniej po relatywnie niskich cenach i sprzedają później po cenach wyższych,
• zaciągają kredyty hipoteczne w okresie inflacji i spłacają je w pieniądzach mających mniejszą siłę nabywczą - takie zjawisko nazywa się premią inflacyjną.

Korzyści z inflacji ma również rząd, który dodrukowuje pieniądze i powiększa budżet przez zwiększenie podatków. Jednak wskutek tego zostaje naruszona równowaga między popytem a podażą, wzmaga się tempo inflacji i zubożenie społeczeństwa. Skutkami dla gospodarki narodowej będzie:

• niechęć przedsiębiorców do podejmowania inwestycji, gdyż nie można przewidzieć realnych zysków,
• spadek innowacji i produkcyjności w przedsiębiorstwach gdyż u przedsiębiorców zmniejsza się zainteresowanie kredytami, na które nakładane są wysokie odsetki,
• dewaluacja waluty krajowej - więcej złotówek należy zapłacić za jednego dolara,
• zakłócenie w systemie finansowym na skutek dużych zmian cen papierów wartościowych,
• osłabienie wiarygodności państwa u wierzycieli.

 

Ograniczenie inflacji lub przeciwdziałanie jej wystąpieniu wymaga odpowiedniej polityki państwa w zakresie kształtowania dochodów społeczeństwa, ograniczania deficytu budżetowego (polityka fiskalna), kontroli emisji pieniądza przez bank centralny i kreacji pieniądza kredytowego przez banki komercyjne (polityka monetarna).

Jak więc wynika z powyższej analizy, inflacja nie jest zjawiskiem korzystnym dla gospodarki. Mogą z niej skorzystać tylko jednostki, które wcześniej ją przewidzą.

Od marca 2009 r. Narodowy Bank Polski oblicza i publikuje cztery miary inflacji bazowej:

• inflacja po wyłączeniu cen administrowanych,
• inflacja po wyłączeniu cen najbardziej zmiennych,
• inflacja po wyłączeniu cen żywności i energii,
• 15% średnia obcięta.

 

 

Źródło: obliczenia NBP na podstawie danych GUS.

Źródło informacji: http://liceum.kujon.net/txt/30/inflacja.html

http://www.nbp.pl/home.aspx?f=/statystyka/bazowa/bazowa.htm

 

BEZROBOCIE

---

 

Pierwszy i podstawowy miernik poziomu bezrobocia to podawana w procentach stopa bezrobocia.

Stopa bezrobocia nie jest szczególnie precyzyjną miarą. Można temu zaradzić na kilka sposobów, np. ustalając międzynarodowe standardy mierzenia bezrobocia, bądź używając innych mierników takich jak stosunek ilości zatrudnionych do ludności w wieku ekonomicznie czynnym.

Stopa bezrobocia = Stosunek ilości bezrobotnych do liczby wszystkich ludzi zdolnych do pracy (aktywni zawodowo) Wynik mnożymy razy 100%

Jej wielkość, jak każdego wskaźniku procentowego, jest uzależniona od definicji wartości przyjmowanych do obliczeń. Obliczając stopę bezrobocia rejestrowanego przyjmujemy, jako podstawę oceny liczby bezrobotnych, wartości uzyskane w trakcie rejestracji osób pozbawionych pracy w warunkach, które wspomniana na początku ustawa określa jako wymagane i wystarczające do uzyskania uprawnień osoby bezrobotnej. Stopa bezrobocia to ukazywana w procentach relacja pomiędzy liczbą zarejestrowanych osób bezrobotnych a liczbą osób czynnych zawodowo (to jest zdolnych w prawnie określonych warunkach do podjęcia pracy). Ta ostatnia grupa obejmuje wszystkich zdolnych do pracy w wieku od 15 do 65 (kobiety do 60) roku życia - to znaczy także bezrobotnych. Osoby nie osiągające lub przekraczające wymienione granice wieku stanowią odrębne kategorie, nie związane z pojęciami bezrobocia.

 

Wyjaśnienie terminu - bezrobocie

Bezrobocie - jest pojęciem ściśle związanym z zagadnieniem pracy a ściślej mówiąc z rynkiem pracy. Zjawisko bezrobocia to nic innego jak nadwyżka podaży pracy reprezentowanej przez pracowników poszukujących pracy nad popytem na pracę reprezentowanym przez pracodawców poszukujących pracowników. Bezrobocie jest zjawiskiem polegającym na tym, że część ludzi zdolnych do pracy i chcących pracować nie znajduje żadnego zatrudnienia.

 

Fazy bezrobocia:

Wyróżniamy 5 faz bezrobocia. Każda z faz jest ze sobą ściśle powiązana. Oto najważniejsze fazy bezrobocia:

• Faza 1 - Antycypacja bezrobocia - pobudzenie, zmiany nastroju.
• Faza 2 - Szok po utracie pracy - poczucie klęski, krzywdy, upokorzenie, lęk przed przyszłością, przygnębienie.
• Faza 3 - Wchodzenie w sytuację bezrobocia i optymizm - efekt urlopu, traktowanie sytuacji jako przejściowej, aktywność, wiara w sukces.
• Faza 4 - Pesymizm i rezygnacja - negatywne reakcje emocjonalne, problemy zdrowotne i finansowe.
• Faza 5 - Fatalizm i apatia, dopasowanie do sytuacji - poczucie beznadziejności, dążenie do izolacji społecznej, redukcja oczekiwań życiowych, zainteresowań.

Przyczyny bezrobocia:

Istnieje wiele powodów, dla których osoby chcące pracować i zdolne do pracy nie pracują:

• Między zakończeniem pracy w poprzednim miejscu pracy, a jej podjęciem w nowym mija pewien czas. Ten typ bezrobocia określa się mianem bezrobocia frykcyjnego, jest ono zazwyczaj niskie a także nie ma większego wpływu na gospodarkę.
• Osoby poprzednio pracujące mogły stracić pracę ze względu na przekształcenia gospodarcze, zmiany technologiczne czy upadek całych gałęzi przemysłu (bezrobocie strukturalne) - o tym też napiszę. W Polsce jest to bardzo duża grupa, co jest spowodowane między innymi nadmiernym zatrudnieniem w okresie gospodarki planowanej a także restrukturyzacją przemysłu. Do tej grupy bezrobotnych należą m.in. górnicy, hutnicy, stoczniowcy, pracownicy PGR-ów. Duża liczba bezrobotnych, bez odpowiednich kwalifikacji, na niewielkim obszarze powoduje, że gospodarka regionu (często osłabiona upadkiem firm, w których bezrobotni poprzednio pracowali) nie może stworzyć wystarczająco szybko miejsc pracy i wchłonąć bezrobotnych. Bezrobocie takie utrzymuje się przez wiele lat na wysokim poziomie.
• Osoby które zakończyły edukację, ale nie mają jeszcze doświadczenia zawodowego nie są poszukiwaną grupą zawodową (z wyjątkiem niektórych specjalności). Wymagają one długiego szkolenia i nabywania doświadczenia, będąc przez ten czas mało produktywnymi. Z tego powodu absolwenci często nie mogą znaleźć pracy nawet, jeśli istnieje popyt na pracowników w danej branży.
• Miejsca pracy mogą znajdować się gdzie indziej, niż poszukujący pracy pracownicy. Ze względu na niewielką mobilność ludności (niechęć do przeprowadzki do miasta i trudności takiej przeprowadzki) oraz wysokie koszty dojazdu osobom takim trudno znaleźć zatrudnienie.
• Osoby potrafiące wytworzyć wartość dodaną na poziomie X, a których koszt zatrudnienia (płaca minimalna, podatki, składki na ubezpieczenie społeczne, koszty przeszkoleń i inne) są większe od X nie znajdą zatrudnienia. Obniżenie podatków lub płacy minimalnej może spowodować zwiększenie zatrudnienia w tej grupie, jest jednak politycznie kontrowersyjne.
• Pracodawcy mogą obawiać się zatrudniania osób pomimo, że aktualnie potrzebują siły roboczej, ze względu na trudność ich zwolnienia kiedy popyt będzie mniejszy. Sytuację tą rozwiązać mogą w pewnym stopniu inne formy zatrudniania, takie jak umowy na czas określony, umowy o dzieło, czy zlecenia.

 

Rodzaje bezrobocia:

• Bezrobocie frykcyjne - związane z przerwami w zatrudnieniu z powodu poszukiwania lepszej/innej pracy lub zmiany miejsca zamieszkania.
• Bezrobocie strukturalne - powstaje na tle strukturalnych rozbieżności między podażą pracy i popytem na pracę.
• Bezrobocie cykliczne - to bezrobocie związane z cyklicznymi zmianami produktywności gospodarki. I tak:
1. w okresie recesji - spada popyt na towary i usługi oferowane przez przedsiębiorstwa, co wywołuje spadek produkcji. Spadek produkcji wywołuje zaś spadek zapotrzebowania na pracę co prowadzi do pojawienia się bezrobocia cyklicznego.
2. w okresie koniunktury - popyt na towary i usługi oferowane przez przedsiębiorstwa wzrasta, co wywołuje wzrost produkcji. Wzrost produkcji powoduje wzrost zapotrzebowania na pracę co prowadzi do stopniowego zaniknięcia bezrobocia cyklicznego.
• Bezrobocie sezonowe - to rodzaj bezrobocia, które jest uwarunkowane porą roku i uwarunkowanymi nią zmianami pogodowymi, wegetacji roślin itp. Występuje w zakładach pracy sezonowej np. w budownictwie, rolnictwie i innych.

 

Źródło: http://www.cd.geografia.vel.pl/bezrobocie.html

 

SKŁADKI ZUS

---

 

Dla wszystkich ubezpieczonych wysokość składek na poszczególne ubezpieczenia od 1 stycznia 1999 r. wynosi:

• ubezpieczenie emerytalne - 19,52% podstawy wymiaru,
• ubezpieczenia rentowe:
• - od 1.01.1999 r. do 30.06.2007 r.- 13,00% podstawy wymiaru,
• - od 1.07.2007 r. do 31.12.2007 r. - 10,00% podstawy wymiaru,
• - od 1 stycznia 2008 r. - 6,00% podstawy wymiaru,
• - od 1 lutego 2012 r. - 8,00% podstawy wymiaru,
• ubezpieczenie chorobowe - 2,45% podstawy wymiaru,
• ubezpieczenie wypadkowe:
• - od 1.01.1999 r. do 31.12.2002 r. - 1,62% podstawy wymiaru,
• - od 1.01.2003 r. do 31.03.2006 r. - od 0,97% do 3,86% podstawy wymiaru,
• - od 1.04.2006 r. do 31.03.2007 r. - od 0,90% do 3,60% podstawy wymiaru,
• - od 1.04.2007 r. do 31.03.2009 r. - od 0,67% do 3,60% podstawy wymiaru,
• - od 1.04.2009 r. do 31.03.2012 r. - od 0,67% do 3,33% podstawy wymiaru,
• - od 1.04.2012 r. - od 0,67% do 3,86% podstawy wymiaru.

Począwszy od roku składkowego rozpoczynającego się od 1.04.2006 r., stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe dla płatników składek, którzy byli zobowiązani i przekazali informację ZUS IWA za trzy kolejne ostatnie lata kalendarzowe jest ustalona przez Zakład. O jej wysokości Zakład zobowiązany jest powiadomić płatników w terminie do 20 kwietnia danego roku.

• Składka na Fundusz Pracy od 1 stycznia 1999 r. wynosi 2,45% podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
• Składka na Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych od 1 stycznia 2006 r. wynosi 0,10% podstawy wymiaru.
• Składka na ubezpieczenie zdrowotne od 1 stycznia 2007 r. wynosi 9,00% podstawy wymiaru.

I. Osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych, które:

• nie prowadzą lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej nie prowadziły pozarolniczej działalności,
• nie wykonują działalności gospodarczej na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej.

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne dla tych osób w 2013 r. stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa niż 480,00 zł (30% kwoty minimalnego wynagrodzenia w 2013r.).

Za styczeń - grudzień 2013 r. składka na ubezpieczenia społeczne wyżej wymienionych osób nie może być niższa niż:

• 93,70 zł - (tj. 19,52%) na ubezpieczenie emerytalne,
• 38,40 zł - (tj. 8%) na ubezpieczenia rentowe,
• 11,76 zł - (tj. 2,45%) na ubezpieczenie chorobowe i (tj. 1,93%) na ubezpieczenie wypadkowe,
• 9,26 zł - przy założeniu, że osoba prowadząca pozarolniczą działalność zgłasza do ubezpieczenia wypadkowego nie więcej niż 9 osób,
• ubezpieczenie zdrowotne- patrz niżej.

II. Osoby prowadzące pozarolniczą działalność, tj.:

• osoby prowadzące pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów o działalności gospodarczej lub innych przepisów szczególnych nie wymienionych w punkcie I,
• twórcy i artyści,
• osoby prowadzące działalność w zakresie wolnego zawodu w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne, a także osoby prowadzące działalność w zakresie wolnego zawodu, z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych,
• wspólnik jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólnicy spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej,
• osoby prowadzące niepubliczną szkołę, placówkę lub ich zespół, na podstawie przepisów o systemie oświaty,
• osoby współpracujące z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność.

Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne tych osób w 2013 r. stanowi kwota zadeklarowana, nie niższa niż 2227,80 zł (60% prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego, przyjętego do ustalenia kwoty ograniczenia rocznej podstawy wymiaru składek na dany rok kalendarzowy)

Za styczeń - grudzień 2013 r. składka na ubezpieczenia społeczne wyżej wymienionych osób nie może być niższa niż:

• 434,87 zł (tj. 19,52%) na ubezpieczenie emerytalne,
• 178,22 zł (tj. 8%) na ubezpieczenia rentowe,
• 54,58 zł (tj. 2,45%) na ubezpieczenie chorobowe i (tj. 1,93%) na ubezpieczenie wypadkowe,
• 43 zł - przy założeniu, że osoba prowadząca pozarolniczą działalność zgłasza do ubezpieczenia wypadkowego nie więcej niż 9 osób,
• ubezpieczenie zdrowotne - patrz niżej,
• Fundusz Pracy - patrz niżej.

W 2013 r. podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie zdrowotne dla osób wymienionych w pkt. I i II stanowi kwota zadeklarowana, nie niższa niż 2908,13 zł (75% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw w czwartym kwartale 2012 r., włącznie z wypłatami z zysku).

Składka na ubezpieczenie zdrowotne w 2013 r., począwszy od składek należnych od dnia 1 stycznia 2013 r., nie może być niższa niż 261,73 zł (tj. 9,00% podstawy wymiaru)

Składka na Fundusz Pracy w 2013 r. nie może być niższa niż 54,58 zł (tj. 2,45%)

We wrześniu, październiku i listopadzie 2013 r. dla osób wymienionych w pkt. I i II podstawa wymiaru składek na dobrowolne ubezpieczenie chorobowe nie może przekraczać miesięcznie kwoty 9031,28 zł (tj. 250% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w drugim kwartale 2013 r.).

Zgodnie z art. 32 ust. 1 ustawy z dnia 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz. U. z 2009 nr 167, poz. 1322), o wysokości stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe obowiązującej w danym roku składkowym Zakład powiadamia do 20 kwietnia danego roku płatników składek, którzy przekazali informację ZUS IWA za trzy kolejne lata kalendarzowe.

Pozostali płatnicy składek zobowiązani są do samodzielnego ustalenia stopy procentowej składki na ten rok składkowy, tj.:

• płatnicy składek zgłaszający do ubezpieczenia wypadkowego co najmniej 10 ubezpieczonych, którzy nie mieli obowiązku przekazywania informacji ZUS IWA przez trzy kolejne, ostatnie lata kalendarzowe, zgodnie z art. 33 ust. 1 ww. ustawy, ustalają stopę procentową składki na to ubezpieczenie w wysokości stopy procentowej określonej dla grupy działalności, do której należą,
• płatnicy zgłaszający do ubezpieczenia wypadkowego nie więcej niż 9 ubezpieczonych, zgodnie z art. 28 ust. 1 ww. ustawy, ustalają stopę procentową składki na ubezpieczenie wypadkowe w wysokości 50 % najwyższej stopy procentowej ustalonej na dany rok składkowy dla grup działalności.

Stopa procentowa składki na ubezpieczenie wypadkowe jest ustalana na okres roku składkowego, który zgodnie z art. 2 pkt. 8 ww. ustawy, obejmuje okres od dnia 1 kwietnia danego roku do dnia 31 marca następnego roku.

Szczegółowe zasady ustalania wysokości stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe (w tym zasady ustalania liczby ubezpieczonych) zawiera poradnik "Ustalanie stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe". Poradnik w formie papierowej dostępny jest w Oddziałach ZUS, które udzielają również pomocy przy ustalaniu wysokości składki.

 

Ograniczenie podstawy wymiaru składek

Kwota rocznego ograniczenia podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe w 2013 r. - 111 390 zł.

 

Terminy rozliczania i opłacania składek

Składki na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie zdrowotne oraz na fundusze pozaubezpieczeniowe (Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych) za dany miesiąc kalendarzowy należy rozliczać i opłacać w następujących terminach:

• do 5. dnia następnego miesiąca - jednostki budżetowe i samorządowe zakłady budżetowe,
• do 10. dnia następnego miesiąca - osoby fizyczne opłacające składkę wyłącznie za siebie,
• do 15. dnia następnego miesiąca - pozostali płatnicy.

Źródło informacji: http://www.zus.pl/default.asp?id=35

 

PODATKI

---

 

Podatek – obowiązkowe świadczenie pieniężne pobierane przez związek publicznoprawny bez konkretnego, bezpośredniego świadczenia wzajemnego. Zebrane podatki są wykorzystywane na potrzeby realizacji zadań publicznych.

 

Rodzaje podatków (obecnie w Polsce wyróżniamy 13 rodzajów podatków):

 

Podatki bezpośrednie:

 

Podatek dochodowy od osób fizycznych (PIT)

Podatnikami podatku dochodowego są osoby fizyczne. PIT składa się w miejscu zamieszkania według stanu na koniec grudnia poprzedniego roku. Podatek od osób fizycznych płaci każda osoba, która osiąga dochód, np. pobiera wynagrodzenie, czy też uzyskuje dochody z działalności gospodarczej. Jednym ze sposobów obliczania podatku są tzw. progi podatkowe. W Polsce istnieją dwa progi podatkowe: jeśli podatnik zarobił w przeciągu roku mnie niż 85 528 zł znajduje się w pierwszym progu podatkowym, jeśli więcej niż 85 528 zł – w drugim. Progi podatkowe mają zastosowanie przede wszystkim do osób, które wykonują w Polsce pracę, za którą otrzymują wynagrodzenie. W przypadku osób prowadzących działalność gospodarczą obowiązuje tzw. podatek liniowy, który zawsze wynosi 19% uzyskanych dochodów. Podatnicy muszą wypełnić swoje rozliczenie podatkowe na specjalnych dokumentach, zwanych PIT-ami. Formularze PIT-ów są dostępne w każdym urzędzie skarbowym. Wypełniony i podpisany PIT należy złożyć w Urzędzie Skarbowym właściwym ze względu na miejsce zamieszkania podatnika. Do 30 kwietnia każdego roku, każdy podatnik musi złożyć w urzędzie skarbowym zeznanie podatkowe PIT. Do tego terminu należy również opłacić podatek.

 

Podatek dochodowy od osób prawnych (CIT)

Podatnikami tego podatku są wszelkie osoby prawne, niezależnie od faktu w jaki sposób osobowość tę nabyły oraz spółki kapitałowe w organizacji. Podmiotami tego podatku mogą być też jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, z wyjątkiem spółek niemających osobowości prawnej. Podstawę opodatkowania stanowi osiągnięty przez osobę prawną dochód (przychód pomniejszony o koszty jego uzyskania) w danym roku podatkowym, z możliwością dokonania pewnych odliczeń (m.in. z tytułu: darowizn na rzecz organizacji pożytku publicznego łącznie do wysokości nieprzekraczającej 10%; w bankach w wysokości 20% kwoty umorzonych kredytów (pożyczek) w związku z realizacją programu restrukturyzacji; darowizn na cele kultu religijnego łącznie do wysokości nieprzekraczającej 10% dochodu).Stawka podatku od osób prawnych w Polsce wynosi obecnie 19%. Ustawa przewiduje też 50% stawkę sankcyjną w przypadku zaniżenia przez podmioty powiązane wysokości zobowiązania podatkowego. Rozliczenie podatku następuje po zakończeniu roku podatkowego. Podatnicy składają wtedy wstępne zeznanie podatkowe o wysokości osiągniętego dochodu (straty) do końca trzeciego miesiąca roku następnego i w tym terminie wpłacić podatek należny albo różnicę pomiędzy podatkiem należnym a sumą wpłaconych zaliczek. Zeznania o ostatecznej wysokości dochodu podatnicy są obowiązani złożyć w terminie 10 dni od daty zatwierdzenia rocznego sprawozdania, nie później jednak niż przed upływem dziewięciu miesięcy od zakończenia roku podatkowego.

 

Podatek od spadków i darowizn

Podatek od spadków i darowizn to podatek bezpośredni płacony od przyrostu majątku. Podatkowi od spadków i darowizn podlega:

• nabycie własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem:
1. dziedziczenia, zapisu, dalszego zapisu, polecenia testamentowego,
2. darowizny, polecenia darczyńcy,
3. zasiedzenia,
4. nieodpłatnego zniesienia współwłasności,
5. zachowku, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu,
6. nieodpłatnej: renty użytkowania oraz służebności,
• nabycie praw do wkładu oszczędnościowego na podstawie dyspozycji wkładem na wypadek śmierci,
• nabycie jednostek uczestnictwa na podstawie dyspozycji uczestnika funduszu inwestycyjnego otwartego albo specjalistycznego funduszu inwestycyjnego otwartego na wypadek jego śmierci,
• nabycie własności rzeczy znajdujących się za granicą lub praw majątkowych wykonywanych za granicą, jeżeli w chwili otwarcia spadku lub zawarcia umowy darowizny nabywca był obywatelem polskim lub miał miejsce stałego pobytu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Podatkowi od spadków i darowizn nie podlega nabycie własności rzeczy ruchomych znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych podlegających wykonaniu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli w dniu nabycia ani nabywca, ani też spadkodawca lub darczyńca nie byli obywatelami polskimi i nie mieli miejsca stałego pobytu lub siedziby na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

 

Podatek od czynności cywilnoprawnych

Podatkowi podlegają następujące czynności cywilnoprawne: umowy sprzedaży oraz zamiany rzeczy i praw majątkowych, umowy pożyczki, umowy darowizny - w części dotyczącej przejęcia przez obdarowanego długów i ciężarów albo zobowiązań darczyńcy, umowy dożywocia, umowy o dział spadku oraz umowy o zniesienie współwłasności - w części dotyczącej spłat lub dopłat, ustanowienie hipoteki, ustanowienie odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności, umowy depozytu nieprawidłowego, umowy spółki (akty założycielskie).Stawki podatku zostały zróżnicowane ze względu na rodzaj czynności cywilnoprawnej i wynoszą odpowiednio:

• od umowy sprzedaży: nieruchomości, rzeczy ruchomych, prawa użytkowania wieczystego, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego oraz wynikających z przepisów prawa spółdzielczego: prawa do domu jednorodzinnego oraz prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym - 2%,innych praw majątkowych - 1%;
• od umów zamiany, dożywocia, o dział spadku, o zniesienie współwłasności oraz darowizny: przy przeniesieniu własności nieruchomości, rzeczy ruchomych, prawa użytkowania wieczystego, własnościowego spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielczego prawa do lokalu użytkowego oraz wynikających z przepisów prawa spółdzielczego: prawa do domu jednorodzinnego oraz prawa do lokalu w małym domu mieszkalnym - 2%, przy przeniesieniu własności innych praw majątkowych - 1%;
• od umowy ustanowienia odpłatnego użytkowania, w tym nieprawidłowego, oraz odpłatnej służebności - 1%,
• od umowy pożyczki oraz depozytu nieprawidłowego - 2%,
• od ustanowienia hipoteki: na zabezpieczenie wierzytelności istniejących - od kwoty zabezpieczonej wierzytelności - 0,1%,na zabezpieczenie wierzytelności o wysokości nieustalonej - 19 zł;
• od umowy spółki - 0,5%.

 

Podatek rolny

Podatnikami podatku rolnego są osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne, w tym spółki, nieposiadające osobowości prawnej, które są: właścicielami gruntów, posiadaczami samoistnymi gruntów, użytkownikami wieczystymi gruntów, posiadaczami gruntów, stanowiących własność Skarbu Państwa lub jednostki samorządu terytorialnego, jeżeli posiadanie: wynika z umowy zawartej z właścicielem, z Agencją Nieruchomości Rolnych lub z innego tytułu prawnego albo jest bez tytułu prawnego, z wyjątkiem gruntów wchodzących w skład Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa lub będących w zarządzie Lasów Państwowych; w tym przypadku podatnikami są odpowiednio jednostki organizacyjne Agencji Nieruchomości Rolnych i Lasów Państwowych. Z podatku rolnego zwolnione są gminy i Skarb Państwa. Dla gruntów gospodarstw rolnych podstawę opodatkowania stanowi liczba hektarów przeliczeniowych ustalana na podstawie powierzchni, rodzajów i klas użytków rolnych wynikających z ewidencji gruntów i budynków oraz zaliczenia do okręgu podatkowego. Dla pozostałych gruntów - liczba hektarów wynikająca z ewidencji gruntów i budynków. Podatek rolny na rok podatkowy od osób fizycznych ustala się w drodze decyzji wydawanej przez organ podatkowy właściwy ze względu na miejsce położenia gruntów. Podatek jest płatny w ratach proporcjonalnych do czasu trwania obowiązku podatkowego w terminach do dnia 15 marca, 15 maja, 15 września i 15 listopada roku podatkowego.

 

Podatek leśny

Podatek leśny - jest to podatek bezpośredni zbliżony pod wieloma względami do podatku rolnego. Wprowadzony został ustawą z dnia 28 września 1991 roku o lasach i należy do grupy podatków majątkowych, o charakterze bezpośrednio zasilającym budżet gmin. Tekst ujednolicony - Ustawa z dnia 30 października 2002 r. o podatku leśnym. Z punktu widzenia budżetów samorządowych podatek leśny jest komplementarny względem podatku rolnego Podatnikami tego podatku są: osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne, w tym spółki, nieposiadające osobowości prawnej, będące, właścicielami lasów, samoistnymi posiadaczami lasów, użytkownikami wieczystymi lasów, posiadaczami lasów stanowiących własność Skarbu Państwa albo jednostki samorządu terytorialnego. Przedmiotem opodatkowania podatkiem leśnym są lasy, z wyjątkiem lasów zajętych na wykonywanie innej działalności gospodarczej niż działalność leśna. Obecnie z podatku leśnego zwolnione są: lasy z drzewostanem w wieku do 40 lat, lasy wpisane indywidualnie do rejestru zabytków, użytki ekologiczne, szkoły, placówki naukowe, jednostki badawczo-rozwojowe oraz zakłady pracy chronionej lub aktywności zawodowej. W podatku leśnym brak jest jakichkolwiek ulg podatkowych. Skala w podatku leśnym ma charakter proporcjonalny. Stawka jest kwotowa i uzależniona od rodzaju lasu. Podstawowa stawka podatku wynosi równowartość pieniężną 0,220 m3 drewna z 1 hektara rzeczywistego za rok podatkowy.

 

Podatek od nieruchomości

Opodatkowaniu podatkiem od nieruchomości podlegają następujące nieruchomości lub obiekty budowlane. Podatnikami podatku od nieruchomości są: osoby fizyczne, osoby prawne, jednostki organizacyjne, w tym spółki nieposiadające osobowości prawnej. Rada gminy, w drodze uchwały, określa wysokość stawek podatku od nieruchomości, z tym że stawki nie mogą przekroczyć rocznie:

• od gruntów: związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej, bez względu na sposób zakwalifikowania w ewidencji gruntów i budynków – 0,74 zł od 1 m² powierzchni, pod jeziorami, zajętych na zbiorniki wodne retencyjne lub elektrowni wodnych – 3,90 zł od 1 ha powierzchni, pozostałych, w tym zajętych na prowadzenie odpłatnej statutowej działalności pożytku publicznego przez organizacje pożytku publicznego – 0,37 zł od 1 m² powierzchni,
• od budynków lub ich części: mieszkalnych – 0,62 zł od 1 m² powierzchni użytkowej, związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz od budynków mieszkalnych lub ich części zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej – 19,81 zł od 1 m² powierzchni użytkowej, zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie obrotu kwalifikowanym materiałem siewnym – 9,24 zł od 1 m² powierzchni użytkowej, zajętych na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie udzielania świadczeń zdrowotnych – 4,01 zł od 1 m² powierzchni użytkowej, pozostałych, w tym zajętych na prowadzenie odpłatnej statutowej działalności pożytku publicznego przez organizacje pożytku publicznego – 6,64 zł od 1 m² powierzchni użytkowej,
• od budowli – do 2% ich wartości.

Obowiązek podatkowy powstaje od pierwszego dnia miesiąca następującego po miesiącu, w którym powstały okoliczności uzasadniające powstanie tego obowiązku.

 

Podatek od środków transportowych

W Polsce opodatkowane są środki transportu, których dopuszczalna masa całkowita wynosi powyżej 3,5 t. Podatek ten płacą osoby fizyczne, prawne oraz jednostki organizacyjne nie posiadające osobowości prawnej, na które środek transportowy jest zarejestrowany. Obowiązek podatkowy powstaje z dniem 1 stycznia. Jeżeli nabycie pojazdu następuje w ciągu roku, obowiązek podatkowy od pierwszego dnia kolejnego miesiąca. Do roku 1997 podatek od środków transportowych zobowiązani byli opłacać również właściciele samochodów osobowych (do początku lat 90. podatek ten nosił nazwę podatku drogowego). Później wprowadzono 10,5% udział w akcyzie od paliw silnikowych, przekazywany gminom jako część tzw. kwoty rekompensującej wchodzącej w skład subwencji ogólnej dla gmin.

 

Podatek tonażowy

Podatek nakładany na niektóre dochody lub przychody osiągane przez armatorów eksploatujących morskie statki handlowe w żegludze międzynarodowej. Wysokość tego nominalnie dochodowego podatku nie zależy od bieżących zysków czy strat armatora, lecz dochód oblicza się w sposób zryczałtowany w zależności od tonażu. Podstawą opodatkowania jest dochód pomniejszony o składki na ubezpieczenie społeczne. Stawka podatku wynosi 19%.

 

Podatek od wydobycia niektórych kopalin

Przedmiotem opodatkowania podatkiem jest wydobycie miedzi oraz srebra. Podatnikiem podatku jest osoba fizyczna, osoba prawna oraz jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, dokonująca w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej wydobycia miedzi oraz srebra. Podstawę opodatkowania podatkiem stanowi ilość miedzi oraz srebra zawarta w wyprodukowanym koncentracie. W przypadku gdy podatnik nie produkuje koncentratu z wydobytego urobku rudy miedzi, podstawę opodatkowania podatkiem stanowi ilość miedzi oraz srebra zawarta w urobku rudy miedzi.

Stawki podatku są określane oddzielnie dla tony miedzi i kilograma srebra. Stawki podatku są obliczane miesięcznie na podstawie średniej arytmetycznej dziennych notowań miedzi na London Metal Exchange (LME) i średniej arytmetycznej dziennych notowań srebra na London Bullion Market Association oraz średniej arytmetycznej średnich kursów dolara amerykańskiego do złotego ogłoszonych przez Narodowy Bank Polski.

 

Podatki pośrednie:

 

Podatek od towarów i usług (VAT)

Podatnikami podatku są: osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, osoby fizyczne wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, bez względu na cel czy też rezultaty takiej działalności. Podstawową stawką w Polsce (w okresie od 1 stycznia 2011 do 31 grudnia 2013) jest stawka 23%. Dla niektórych towarów i usług przewidziano stawki obniżone: 8% oraz 5% (stawka 5% obejmuje produkty żywnościowe, książki na wszystkich nośnikach fizycznych oraz czasopisma). Istnieje również stawka w wysokości 7% – jest to naliczana przez nabywcę towarów od rolnika ryczałtowego.

 

Podatek akcyzowy

Podatnikiem akcyzy jest osoba fizyczna, osoba prawna oraz jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, która dokonuje czynności podlegających opodatkowaniu akcyzą lub wobec której zaistniał stan faktyczny podlegający opodatkowaniu akcyzą. Organami podatkowymi właściwymi w zakresie akcyzy są naczelnik urzędu celnego i dyrektor izby celnej. Rozliczenie podatku wykonuje się na podstawie deklaracji podatnika. Podatnik jest zobowiązany do składania miesięcznych deklaracji najpóźniej do 25 następnego miesiąca. Ze składania deklaracji są zwolnione podmioty zwolnione z podatku akcyzowego na podstawie odrębnych przepisów i wyłączeń z wyjątkiem zwolnień częściowych.

 

Podatek od gier

Opodatkowaniu podatkiem od gier podlegają podmioty prowadzące działalność w zakresie gier losowych i zakładów wzajemnych. Obowiązek podatkowy w podatku od gier powstaje z chwilą rozpoczęcia wykonywania działalności. Obowiązek podatkowy kończy się z chwilą zaprzestania wykonywania działalności. Podmioty podlegające opodatkowaniu podatkiem od gier są obowiązane do obliczania i wpłacania podatku od gier za okresy miesięczne. Podatek od gier jest wpłacany na rachunek właściwej izby celnej w terminie do 10 dnia miesiąca następującego po miesiącu, którego dotyczy rozliczenie.

Stawki podatku wynoszą w przypadku: loterii fantowej i gry bingo fantowe - 10%;loterii pieniężnej - 15%;gry liczbowej - 20%; gry bingo pieniężne, gry telebingo, loterii audioteksowej i pokera rozgrywanego w formie turnieju gry pokera - 25%;gry na automacie, gry cylindrycznej, gry w kości, gry w karty z wyłączeniem pokera rozgrywanego w formie turnieju gry pokera - 50%;zakładów wzajemnych na sportowe współzawodnictwo zwierząt na podstawie zezwoleń udzielanych wyłącznie na ich urządzanie - 2,5%;zakładów wzajemnych innych niż wymienione powyżej - 12%.podatnicy prowadzący działalność w zakresie gier na automatach o niskich wygranych uiszczają podatek od gier w formie zryczałtowanej w wysokości 2.000 zł miesięcznie od gier urządzanych na każdym automacie.

 

GIEŁDA PAPIERÓW WARTOŚCIOWYCH

---

 

Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie S.A. z siedzibą w Warszawie, ul. Książęca 4, 00-498 Warszawa, zarejestrowana w Sądzie Rejonowym dla m.st. Warszawy w Warszawie, pod numerem KRS 82312, kapitał zakładowy w wysokości 41.972.000 złotych - w całości opłacony.

Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie działa w oparciu o ustawy z dnia 29 lipca 2005 r.:

• ofercie publicznej i warunkach wprowadzania instrumentów finansowych do zorganizowanego systemu obrotu oraz o spółkach publicznych (z pózn. zm);
• o obrocie instrumentami finansowymi (z pózn. zm);
• o nadzorze nad rynkiem kapitałowym (z pózn. zm).

Przedmiotem przedsiębiorstwa Spółki jest działalność określona w pkt 66.11.Z Polskiej Klasyfikacji Działalności (PKD), w tym:

1. prowadzenie giełdy, lub innej działalności w zakresie organizowania obrotu instrumentami finansowymi oraz działalności związanej z tym obrotem,
2. prowadzenie działalności w zakresie edukacji, promocji i informacji związanej z funkcjonowaniem rynku kapitałowego,
3. organizowanie alternatywnego systemu obrotu.

 

Władzami spółki GPW w Warszawie S.A. są:

• Walne Zgromadzenie,
• Rada Nadzorcza zwana Radą Giełdy,
• Zarząd zwany Zarządem Giełdy,
• Adam MACIEJEWSKI - Prezes Zarządu Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie.

 

Giełda papierów wartościowych to „miejsce”, w którym odbywają się transakcje papierami wartościowymi zorganizowane w taki sposób, że przy kojarzeniu ofert sprzedaży i kupna wszyscy jej uczestnicy są równi i mają jednakowy dostęp do informacji. Giełda jest, więc formą rynku, a powszechnie stosowane stwierdzenie "instytucjonalna forma rynku kapitałowego" najlepiej odzwierciedla jej naturę.

Giełda jest jedną z najważniejszych instytucji w współczesnej gospodarce. Dobrze funkcjonującą giełda powinna spełniać następujące kryteria:

• wypełniać ustawowe wymagania stawiane giełdom,
• posiadać wewnętrzny, precyzyjny regulamin określający sposób jej funkcjonowania i kryteria doboru instytucji pośredniczących w handlu, np. biura maklerskie,
• zapewniać powszechny i równy dostęp do informacji,
• dbać o przejrzystość rynku,
• zapewniać bezpieczne rozliczenia,
• organizować regularne sesje,
• posiadać szybki i bezawaryjny system informatyczny zapewniający szybkość transakcji,
• dbać o to, żeby spółki nie opuszczały w sposób nagły giełdy wycofując swoje akcje z obrotu.

W kapitalizmie giełda odgrywa bardzo ważną rolę, gdyż sama w sobie spełnia rolę rynku podlegającego prawom popytu i podaży. Dlatego też giełdę "nie interesuje" czy występuje na niej tendencja spadkowa czy wzrostowa, lecz zapewnienie uczestnikom możliwości sprawnego zawarcia transakcji. Giełda pełni następujące funkcje w gospodarce:

• alokacyjna - umożliwia przepływ kapitału w kierunku ich najefektywniejszego wykorzystania - np. środki finansowe otrzyma ta spółka, która ma najlepsze perspektywy ich wykorzystania i przyniesie największe potencjalne zyski jej akcjonariuszom,
• wartościująca - ta funkcja giełdy umożliwia dokonanie rynkowej wyceny przewidywanych decyzji ekonomicznych przez podmioty gospodarcze, możemy więc ocenić jak dana spółka gospodaruje w porównaniu z innymi,
• kontrolna - tworzy pośredni mechanizm kontroli przez akcjonariuszy efektów działań spółki i pracy zatrudnionych managerów.

 

Historia Giełdy Papierów Wartościowych w Polsce

Pierwsze giełdy papierów wartościowych na terenie Polski powstały w XIX wieku, tak, więc w okresie zaborów. Po raz pierwszy instytucje giełdy przewidział Kodeks Handlowy Księstwa Warszawskiego w czasach napoleońskich. Jednak dopiero w 1817r., a więc pod panowaniem rosyjskim w Królestwie Polskim powstała Giełda Warszawska. Początkowe notowane na niej były jedynie weksle. Obok nich raz w tygodniu odbywała się sesja mająca charakter giełdy towarowej. W XIX wieku na polskich giełdach akcje nie zdobyły dużej reprezentacji, notowano na nich głównie weksle a później także obligacje.

Po odzyskaniu niepodległości podwaliny pod rozwój giełd dało Rozporządzenie Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej o organizacji giełd. Nastąpił rozdział giełd towarowych i pieniężnych. Nadzór nad giełdami pieniężnymi objął Minister Skarbu, a nad towarowymi Minister Przemysłu i Handlu. Ministrowie ci wykonywali swój urząd poprzez komisarzy rządowych. Władzami giełdy w tym czasie były ogólne zebranie członków giełdy, rada giełdy, sądy rozjemcze, komisja dyscyplinarna i komisje przewidziane przez statuty poszczególnych giełd.

Transakcje mogli przeprowadzać jedynie zaprzysiężeni maklerzy, zatwierdzani przez odpowiedniego ministra. Osoba chcąca zostać maklerem musiała spełniać wiele warunków. Istniał przedział wiekowy (30-70 lat), potencjalny makler musiał mieć doświadczenie w prowadzeniu działalności gospodarczej lub zajmować kierownicze stanowisko, ponadto musiał zdać egzamin przed komisją. Duży wpływ na działalność giełd miał odpowiedni minister, mógł on m. in. regulować sposób zawierania transakcji, zawieszać radę giełdy i zawieszać notowania giełdowe. W okresie międzywojennym powstało kilka giełd, ale najmocniejszą pozycję wypracowała sobie warszawska giełda pieniężna. Giełda spełniała ważną rolę w II Rzeczpospolitej, ale jej rozwój zakłócił światowy kryzys ekonomiczny, który w Polsce trwał wyjątkowo długo i był bardzo głęboki.

Po wojnie wraz z przejęciem władzy przez komunistów, giełda papierów wartościowych nie miała racji bytu jako instytucja wybitnie kapitalistyczna. Dopiero wraz z przemianą ustrojową i reformami gospodarczymi jej powstanie stało się wręcz koniecznością.

 

Rynki giełdowe

Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie powstała w kwietniu 1991r. Przy jej tworzeniu jako wzór przyjęto giełdę w Lyonie. Giełda Papierów Wartościowych w Warszawie jest spółką akcyjną, której akcjonariuszami są banki, domy maklerskie i Skarb Państwa. Na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie funkcjonują następujące rynki:

• Rynek podstawowy - jest przeznaczony dla spółek, których kapitał akcyjny wynosi co najmniej 7 mln zł.
1. papiery wartościowe notowane na tym rynku muszą być dopuszczone do obrotu publicznego,
2. zbywalność papierów wartościowych musi być nieograniczona,
3. musi wystąpić rozproszenie własności
4. wartość emisji akcji wynosi co najmniej 24 mln zł (innych papierów - 12 mln),
5. co najmniej 20% musi być przedmiotem oferty publicznej
6. muszą być udostępnione informacje o sytuacji finansowej i perspektywach rozwoju emitenta, prospekt emisyjny,
7. emitent musi ogłosić zweryfikowane sprawozdania finansowe za ostatnie 3 lata.
• Rynek równoległy jest przeznaczony dla spółek których kapitał akcyjny wynosi co najmniej 3 mln (a,b,c - z punktu nr3)
1. na rynku są notowane spółki, które nie spełniają standardu rynku podstawowego,
2. wartość emisji wynosi co najmniej 12 mln zł (innych papierów - 6 mln),
3. emitent ogłosił zweryfikowane sprawozdanie za rok ostatni.
• Rynek wolny - jest przeznaczony dla spółek których kapitał akcyjny wynosi co najmniej 1,5 mln zł
1. notowane są spółki które nie spełniają standardu rynku podstawowego i równoległego,
2. charakteryzuje się niższymi poziomami warunków np. wartość emisji 4 mln zł,
3. emitent musi ogłosić zweryfikowane sprawozdania finansowe za ostatni rok.
• Rynek blokowy - na nim odbywają się transakcje obligacjami, przedmiotem transakcji są pakiety obligacji po 100szt. lub wielokrotność tej liczby.

Działalność we wszystkich segmentach równoznaczna jest z organizowaniem i prowadzeniem przez Grupę obrotu na następujących rynkach:

• Główny Rynek GPW (obrót akcjami, innymi instrumentami finansowymi o charakterze udziałowym oraz innymi instrumentami rynku kasowego, a także instrumentami pochodnymi),
• NewConnect (obrót akcjami i innymi instrumentami finansowymi o charakterze udziałowym małych i średnich spółek),
• Catalyst (obrót obligacjami korporacyjnymi, komunalnymi, spółdzielczymi, skarbowymi, listami zastawnymi prowadzony przez GPW i BondSpot),
• Treasury BondSpot Poland (hurtowy obrót obligacjami skarbowymi prowadzony przez BondSpot).

Od I kwartału 2012 r. Grupa dodatkowo organizuje i prowadzi obrót na rynkach prowadzonych przez Towarową Giełdę Energii S.A. („TGE”, „TGE S.A.”):

• Rynki Energii (Rynek Dnia Bieżącego, Rynek Dnia Następnego, Rynek Terminowy Towarowy, Aukcje energii),
• Rynek Praw Majątkowych,
• Rynek Uprawnień do Emisji CO2.

 

Indeksy giełdowe

Indeks giełdowy służy do syntetycznego przedstawienia stanu rynku giełdowego lub jego wybranych elementów.

Indeksy stosowane na GPW w Warszawie:

• WIG (Warszawski Indeks Giełdowy) - jest oficjalnym indeksem dla akcji notowanych na giełdzie; odzwierciedla on dochodowość inwestycji we wszystkie akcje znajdujące się w obrocie giełdowy.
• WIG 20 - jest obliczany na podstawie cen akcji 20 spółek rynku podstawowego charakteryzujących się największą wartością rynkową i największym obrotem
• MIDWIG - indeks tzw. “średniaków”, listę uczestników indeksu podaje giełda; do indeksu nie mogą wejść spółki WIG 20, NFI i spółki mające siedzibę zagraniczną.
• WIR (Warszawski Indeks Rynku Równoległego) - jest obliczany dla akcji wszystkich spółek rynku równoległego.
• Indeks NFI - obliczany jest na podstawie kursów akcji Narodowych Funduszy Inwestycyjnych